Um uppruna orða í engilsaxnesku sjómannamáli

Ég verð að viðurkenna að þegar ég las tilkynninguna frá mbl um fullt nafn og allt það þá las ég hana ekki til enda. Hef ekkert farið inn á síðuna mína síðan þá en það lítur út fyrir að ég hafi verið dálítið fljótfær. Svosem engar nýjar fréttir, en þar sem að þetta með birtingu nafns er ekki alveg jafn fasískt og ég hélt að það væri þá mun ég koma með stöku pistla hérna.

Ég ætla að byrja með einn hérna þar sem ég vona að einhverjir glöggir lesendur geti jafnvel bætt við eða leiðrétt. Ég kom með þennan á http://rattati.123.is en þar sem einungis fjölskylda, félagar og vinir lesa hann þá langar mig til að bæta honum við hér og vita hvort ég fái einhver viðbrögð frá einhverjum víðlesnum.

Til skýringa þá er staddur um þessar mundir á sjó uppi við Alaska. Ég læt svo færsluna fylgja hér.

Það að hafa svona frekar lítið að gera gerir mér kleift að glugga í bókasafn skipsins. Þar kennir nokkurra merkilegra grasa. Ég er að skoða nokkuð merkilega bók akkúrat núna. Hún heitir "Origins of sea terms" og er eftir John C. Rogers, þann annálaða heiðursmann. Bókin er mjög vel skrifuð, ekki bara upptalning á orðum og frösum og útskýringum, heldur hefur höfundurinn sett inn skýringar sem að er hægt að glotta yfir. Ég hef löngum haft áhuga á orðsifjafræði og að lesa þessa frábæru bók opnar manni mikinn heim hugtaka sem að maður hefur ekki leitt hugann að hvaðan koma. Í ljós kemur að alveg hreint ótrúlega mörg orð í almennu sjómannamáli um allan heim eiga uppruna sinn í Íslensku. Hér eru nokkur dæmi, teking beint upp úr bókinni með smá viðbótum frá mér á örfáum stöðum:

Anchor watch: Crew members standing watch while a ship is moored. Captain John Smith wrote: "lest some miscreants from ye shippes about should steal ye anchors or other gear whilst they, the crew, sleepeth."

Ballast: Weight to provide or improve a vessel's stability. The origin is probably old Danish, barlast, bare load.

Bender: Originally a mariner's word for a drinking party. The origin of the word is obscure, it is probably Scottish.

Bitt: A strong vertical structural timber or metal post, used to make fast heavy lines. The term came from Dutch, beting, and this from old Norse or Icelandic, biti, crossbeam. It is related to the old Latin word bitus, whipping post.

Bitter end: The inboard end of a line especially a mooring line or the anchor cable or chain. Quoting Captain John Smith (1627), "the part of the cable that doth stay within board, the bitter being the part that actually sits on the Bitts". Ég fór að rannsaka þetta þegar að ég las þetta og eftir talsverða leit á netinu þá kom það í ljós sem mig hafði grunað, hugtakið "fight to the bitter end" kom til þegar verið var að ræna skip í höfn. Sjómennirnir börðust við ræningjana en þegar búið var að hrekja þá þar sem skipið var bundið þá var orrustan töpuð.

Boot. The nickname for a Navy or a Coast Guard recruit. The term came general in the Navy slang at about the time of World War I but it is believed to have gotten started at about the turn of the century when recruits eschewed (neituðu) scrubbing decks in the traditional bare footed manner and wore sea boots. Svo þá vita menn hvaðan orðið Boot-camp kemur.

Bootlegger. An old term for a smuggler, revived in the prohibition days. Sailors smuggling goods ashore often hid them in their seaboots.

Bore. Sudden strong tide wave or surge, most often occurring on the northeastern shores of North Atlantic. The word came, via English, either from old Norse or Icelandic, possibly both. The old word was bara, of the same meaning (bára).

Bridge. The control center of a power vessel. The early bridge was an elevated "thwartship platform, usually betwen (ekki stafsetningarvilla) or just forward of the paddle-boxes of a side-wheeler, and was structured like a shore-side light footbridge. Despite many changes in the size and shape over the years, the name has stuck.

Dog-and-Bitch thimble: A specially shaped thimble to allow a block to be brought closer to a fitting. The origin is uncertain, but clearly implies a close connection. (Thimble er grófaður hringur eða aflaga hringur, finn ekki betra orð, sem er sett inn í splæst auga á reipi)

Hold: A space in the vessel for cargo, and earlier for any stores as well. This word comes, via old English, from from old Norse, Hol, meaning hollow. Same goes for the name Hull.

Mayday: The official distress call for any vessel, air or sea. The origins are from French, m'aidez, "help me".

She: Much has been said and written about why ships and boats are referred to in the feminine, and it all appears to be handy guesswork. Here are a few of the guesses: (1) A ship which upon one's life could depend was as near and dear as one's wife or mother, (2) A ship is as capracious, demanding and absorbing as a woman, (3) The Roman godddess of  navigation was Minerva, and in her honor all Roman ships were considered as feminine.
It may be interesting to note that another ship being watched from the bridge is often spoken of as "he". This refers to the other skipper or watch officer rather than the vessel, sometimes in wonderment as to what "he" is going to do next.

Spank: To move quickly. This one has taken a decidedly different meaning in recent years.

Stern: The aft end of any craft. This comes from old Norse or Icelandic Stjorn, meaning steering. The connection seems apparent.

Yaw: To swing off course due to bad steering or or difficult sea conditions. Possible source is Icelandic Jaga, to go to and fro.

 Það er virkilega gaman að stúdera svona finnst mér. Kem með eitthvað um sjálfan mig seinna.

Bið að heilsa í bili. 

Ég lýsi yfir stuðningi...

...við lögreglu og stjórnvöld. Þegar svona villimannalýður er farinn að beita skemmdarverkum til að "vekja athygli" á mótmælunum þá er mér nóg boðið. Ég mæli með að þetta pakk verði sent til Palestínu þar sem það getur farið sínu fram með grjótkasti og skemmdarverkum. Þeir eru svosem vanir slíku þar. Menn verða að átta sig á því að á Íslandi eru valin stjórnvöld með lýðræðislegu fyrirkomulagi ásamt öllum þeim göllum sem því fylgir. Svona framferði er engum til sóma.

Nú mega haturskommentin koma hvert af öðru, mér er svosem slétt sama.

Beitti piparúða á mótmælendur

Nafnið sem þú gefur upp á blogginu þínu er ekki það sem sama og skráð er í Þjóðskrá.

Ég ætla ekki að láta mbl.is ráða hvort ég birti hluta af nafni mínu eða allt nafnið. 

Bið ég þar með lesendur mína vel að lifa og bendi á að hægt er að nálgast venjuleg skrif mín (þegar ég nenni) hér eftir á www.123.is/rattati.

Ég þakka þeim er hlýddu.

Í tilefni jóla og áramóta...

...þá bið ég þá sem nenna að lesa þetta hjá mér að njóta þessarar snilldar. Eins vil ég biðja hvern þann sem hefur áramótaþáttinn sem Marteinn gerði fyrir Stöð 2 hér um árið að setja hann inn á Youtube.

Skemmtið ykkur vel, ég geri það allavegana.

Tilkynningaskylda vegagerðarinnar

Nú þekki ég dálítið til svona mála frá gamalli tíð, bæði þegar ég vann hjá verktaka. ýmist við ámokstur eða keyrslu, jafnt sem þegar ég vann við gámakeyrslu og þungaflutninga. Munurinn á þessu tvennu er talsverður. Hjá flutningafyrirtækinu fylgdust menn með vef vegagerðarinnar og sóttu um undanþágu eftir því sem við átti. Hjá verktakanum hinsvegar var mun erfiðara við að eiga. Þar var maður mikið einn á ferð og upp á sjálfan sig kominn. Ég veit að margir eru sammála mér að einstaka starfsmenn í vegaeftirliti hafa látið sem þeir ættu vegina skuldlaust.

Mér er minnisstætt eitt atvik. Ég kom á fullhlöðnum trailer og var veifað inn á plan til vigtunar. Í ljós kom að bíllinn var rétt tæpu tonni of þungur á afturöxli. Ég var kallaður inn í vegagerðarbílinn (þetta var þegar vegagerðin og lögreglan unnu enn saman.) Ég reiddi fram alla tilskylda pappíra. Á meðan lögreglumaðurinn skrifaði skýrslu þá sneri vegagerðarmaðurinn sér að mér, horfði í augun á mér og spurði: "Af hverju gerirðu þetta?"

Mér var orða vant. Hann kom fram við mig eins og ég hefði lamið náinn fjölskyldumeðlim eða sparkað í hundinn hans. Ég benti manninum vinsamlegast á að þeir sem moka á fá upplýsingar um hve mikið hver einstaka bíll má flytja, hvort þeir séu með undanþágur eða ekki og hvernig hlassið á að liggja tila því sé rétt dreift á bílinn. Þar með er boltinn úr höndunum á bílstjórunum. Mokarinn á að hlaða bílinn rétt. En samt er ábyrgðin bílstjórans.

Það hefði ekki komið mér á óvart ef bílstjórinn hefði verið sakfelldur í þessu máli sem mbl.is fjallar um. Vanhugsaðar aðgerðir gagnvart olíuverði, ásamt vítaverðu keyrslulagi einstakra bílstjóra á þjóðvegunum hafa komið óorði á þessa stétt sem ég eitt sinn tilheyrði og tel mig alltaf á vissan hátt tilheyra. Vegagerðin hefur löngum þózt vera ríki í ríkinu og farið sínu fram, oft án tillits til almennrar skynsemi. Sem dæmi að nefna tilætlunarsemin að bílstjórar hafi aðgang að interneti allan sólarhringinn, nú eða hlusti sí og æ á útvarp er bara eitt dæmi um þetta. Ég veit að það er dýrt og erfitt að koma merkingum fyrir á alla staði en ef það á að takmarka burðargetu á vegi þá verður hreinlega að merkja þá vegi á augljósan máta. Einnig má nefna að ef vegir væru byggðir hér á landi eins og gert er hjá öllu siðuðu fólki í kringum okkur, þá þyrfti hreinlega ekki að takmarka flutningsgetu þeirra. Einhver sagði mér að flestir vegir hér á landi uppfylltu ekki ESB staðla og væru þ.a.l. ólöglegir. Nú veit ég ekki hvort það er rétt (nenni ekki að plægja mig í gegnum ESB reglugerðarfarganið) en frómt frá sagt þá kæmi það mér ekki á óvart. 

Nokkru eftir að ég hætti í flutningabransanum og verktakavinnu þá vann ég við snjómokstur á Hellisheiði. Þar mega reyndar starfsmenn Vegagerðarinnar á Selfossi eiga mikið hrós, álagið á okkur mokstursmönnum var oft gríðarlegt og vanþakklæti vegfarenda mikið. Vegagerðarmenn stóðu sína plikt þar eins og hægt var, það get ég vottað.

Ekki skylda að fylgjast með heimasíðu Vegagerðar

In memoriam

Fáir tónlistarmenn hafa brúað kynslóðabilið svokallaða á jafn afgerandi og einlægan máta. Tónlistarheimurinn er ríkari eftir þennan dáða snilling.

Rúnar Júlíusson látinn

Lausnin fundin

Vertíðarstemmningin hefur löngum viljað loða við Íslendinginn. Allt er tekið mað áhlaupi og hlutirnir skveraðir af á sem stystum tíma. Svo þegar törnin er búin þá er hrunið í það með álíka stæl.

Það er einsýnt að stjórn ÁTVR er bara að leggja sitt af mörkum við að halda þjóðlegri hefð við lýði. Nú þegar fjárfestingatörnin er búin er ekkert annað að gera en að detta í það og halda hressilegt sveitaball. Fyrsti vísir að því er hvort eð er kominn fyrir framan alþingi á laugardögum. Vantar bara SSSól.

Íslenskt brennivín lækkar í verði

Rímur og rapp......ragtime og rapp?

Eins og þeir sem mig þekkja þá er ég talsverður áhugamaður um öðruvísi tónlist. Það er ekki þar með sagt að ég sé einn af þessum snobbuðu fýrum sem halda því fram að það sé ekki merkilegt ef það er ekki frá einhverjum götulistamanni í Zimbabwe sem enginn hefur nokkurntímann heyrt í nema hann. Nei, ég hef gaman af "novelty" tónlist og allrahanda útúrsnúningum, samkrulli og bræðing. Einhver skemmtilegasta plata sem að ég hef heyrt var rímur og rapp, stórkostleg blanda alveg hreint. Nú er rapp ekki í hávegum haft hjá mér, hlusta á 14 ára gutta úr breiðholti halda því fram að þeir séu stórhættulegir glæponar hefur einhvernveginn ekki mikið aðdráttarafl fyrir mig. En endrum og sinnum koma upp plötur sem áður segir sem draga fram það besta í báðum greinum. Nú setti ég inn í tónlistarspilarann minn "Eminem ragtime", lag sem ég fann á flakki mínu um vandrataðar tónlistarsíður. Mér finnst þetta snilld, en tóngæðin mættu vera betri.

Endilega tékkið á.

Harmsaga úr kreppunni

Mér skildist að verðbréfamiðlarar væru að koma sérstaklega illa útúr þessu. Einn þeirra sagði víst að þetta væri verra en skilnaður, hann væri nú þegar búinn að tapa öllum eignunum en hefði ennþá konuna.

Dagar Íslensgukunátunar eru talnir.

"...óskaði eftir að fá að neyðarlenda vél á vellinum." Leiðréttið mig ef ég hef rangt fyrir mér en mig rekur minni til að talað hafi verið um nauðlendingar í þessu samhengi. Kosturinn er þó að hann náði að setja yfsilon á réttan stað. Þannig að "au" reglan hefur síast inn hjá honum þótt almennur lesskilningur hafi yfirgefið samkvæmið.

Ég held að mbl.is ætti að skylda "blaða"mennina sína til að setja upphafsstafi eða tölvupóstfang við upphaf fréttanna svo að maður komi undirbúinn. Ég er nokkuð viss um að þetta eru sömu einstaklingarnir trekk í trekk sem að klúðra þessum fréttum. 

 Daburlegt.

Þota Ryanair nauðlenti í Róm